เพลงขอมใหญ่ เถา

เพลงขอมใหญ่ เถา

ประวัติและที่มาของทำนอง

เพลงขอมใหญ่ อัตรา ๒ ชั้นของเก่า ประเภทหน้าทับปรบไก่ มี ๒ ท่อน ท่อนละ ๔ จังหวะ เป็นเพลงที่มีสำเนียงไพเราะอ่อนหวานมากเพลงหนึ่ง ใช้ร้องในการแสดงโขนละครมาตั้งแต่สมัย
รัตนโกสินทร์ตอนต้น
หลวงประดิษฐ์ไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) นำเพลงขอมใหญ่ อัตรา ๒ ชั้น มาแต่งขยายข้นเป็นอัตรา ๓ ชั้น และตัดลงเป็นชั้นเดียว ครบเป็นเพลงเถา เมื่อราวพ.ศ. ๒๔๗๔
ประมาณพ.ศ.๒๔๙๖ ครูเฉลิม บัวทั่ง ได้แต่งเพลงนี้ในอัตรา ๓ ชั้นขึ้นอีกทางหนึ่ง พร้อมทั้งตัดลงเป็นชั้นเดียว ครบเป็นเพลงเถา ทั้งทางร้องและทางดนตรี ให้คณะเสริมมิตรบรรเลงบันทึกเสียงเพลงนี้ออกอากาศทางสถานีวิทยุด้วย
นอกจากนี้ ครูเฉลิม บัวทั่ง ยังขอให้นายพูนพิศ อมาตยกุล เขียนบทร้องให้ใหม่อีกบทหนึ่งให้มีความหมายแสดงความยิ่งใหญ่ของขอม นายพูนพิศ อมาตยกุล ได้แต่งบทดัดแปลงจากบทละครเรื่องขุนผาเมืองของนายสมภพ จันทรประภา และมอบให้นางสุพัฒน์ บัวทั่ง ขับร้องในงานดนตรีไทยอุดมศึกษา ที่สวนอัมพร เฉพาะพระพักตร์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ.๒๕๒๐

บทร้องเพลงขอมใหญ่ เถา
บทร้องที่ ๑

๓ ชั้น พวกขอมพร้อมพรั่งกำลังพล เริงรณศัสตรากล้าแข็ง
ควรเราจะคิดซ่อมกำแพง ตกแต่งคูค่ายทั้งหลายไว้
๒ ชั้น เผื่อว่าพวกขอมยกมา จะได้ยึดพารามั่นได้
แล้วรีบส่งม้าเร็วไป ยังกรุงสุโขทัยธานี
ชั้นเดียว เมื่อสุโขทัยรู้ว่าขอม มาล้อมละโว้บุรีศรี
บางทีจะส่งโยธี มาช่วยราวีศัตรูเรา

บทละครร้องเรื่องพระร่วง
พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖



บทร้องที่ ๒

๓ ชั้น ครั้นถึงห้องสุวรรณบรรจง นั่งแนบแอบองค์นางโฉมศรี
ทอดถอนฤทัยพลางทางพาที ภูมีแจ้งความแก่ทรามวัย
๒ ชั้น บัดนี้ดะหมังเสนา ถือสารพระบิดามาให้
เป็นเหตุด้วยดาหาเวียงชัย เกิดการศึกใหญ่ไพรี
ชั้นเดียว ให้พี่กรีธาทัพขันธ์ ไปช่วยป้องกันกรุงศรี
จะรีบยกพหลดนตรี พรุ่งนี้ให้ทันพระบัญชา

บทละครเรื่องอิเหนา
พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๒

บทร้องที่ ๓

๓ ชั้น เดินพลางทางชมมิ่งไม้ ระบัดใบออกรับฤดูฝน
เขียวชอุ่มบังแสงสุริยน ทรงผลสุกห่ามงามงอม
๒ ชั้น สร้อยฟ้ามหาหงส์ส่งกลิ่นเกลี้ยง รังเรียงลำดวนหวนหอม
สายหยุดระย้าค่าค่อม เหนี่ยวน้อมกลิ่นกลบตลบไป
ชั้นเดียว ชมทางพลางคะนึงถึงเชษฐา ป่านฉะนี้พี่ยาอยู่ไหน
ยิ่งวิโยคโศกเศร้าสลดใจ ให้เร่งรีบพลไกรจรลี

บทละครเรื่องอิเหนา
พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๒

บทร้องที่ ๔

๓ ชั้น อินทรวรมันจอมกษัตริย์ ตรัสสั่งโขลญลำพงเรืองศรี
จงไปคุมสุโขทัยธานี หาที่สร้างปราสาทดาดศิลา
๒ ชั้น ไพร่พลคนไทยเร่งใช้งาน เทพสถานทำไว้ให้โอ่อ่า
สมชื่อขอมจอมรัฐขัตติยา เสริมบุญญาบารมีข้านี้ไว้
ชั้นเดียว อย่าประมาทคนไทยมิใช่ย่อย ถึงแรงน้อยใจแกร่งแข็งข้อได้
ขุนผาเมืองนางเสืองขุนบางไซร้ อย่าไว้ใจจงระวังจะพรั้งเอย

นายพูนพิศ อมาตยกุล แต่ง