เพลงเขมรลออองค์ เถา

เพลงเขมรลออองค์ เถา

ประวัติและที่มาของทำนอง

เพลงเขมรเอวบาง อัตรา ๒ ชั้นของเก่า เป็นเพลงที่กลายมาจากเพลงเขมรแท้เพลงหนึ่ง เพลงเขมรเอวบาง ๒ ชั้นนี้ ในชั้นแรก พวกลิเกบันตนได้นำใช้ร้องกันก่อน มีบทร้องขึ้นต้นว่า “นกเอี้ยงเต่ามา” แล้วมีคำเขมรแทรกเป็นตอนๆ ต่อมาภายจึงมีผู้ปรับปรุงทำนองให้นุ่มนวลขึ้นใช้ร้องในการแสดงละครและอื่นๆ เพลงเขมรที่ปรับปรุงขึ้นใหม่นี้เป็นเพลงประเภทหน้าทับปรบไก่ มี ๒ ท่อน ท่อนละ ๔ จังหวะ
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชนิพนธ์ขยายขึ้นเป็นอัตรา ๓ ชั้น แล้วจึงทรงตัดลงเป็นอัตราชั้นเดียว ครบเป็นเพลงเถา ต่อจากนั้นจึงทรงพระราชนิพนธ์ทางร้องขึ้นประกอบทุกๆ อัตรา บทร้องนั้นทรงใช้บทที่คัดมาจากบทละครรำเรื่องพระร่วง พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวแต่ได้ทรงพระราชนิพนธ์แก้ไขเพิ่มเติมบ้างบางคำ แล้วทรงตั้งชื่อเพลงขึ้นใหม่เลียนชื่อเดิมว่า “เพลงเขมรเอวบาง” มาเป็น “เพลงเขมรลออองค์” เมื่อเสด็จนิวัติพระนครจากสหรัฐอเมริกาใน พ.ศ.๒๔๗๓ มีพระราชดำรัสให้ข้าราชการกรมปี่พาทย์และโขนหลวงนำวงปี่พาทย์ไปเฝ้า ณ ที่นั่งอัมพรสถาน ทรงต่อเพลงนี้พระราชทานและโปรดเกล้า ฯ ให้นำกลับไปฝึกซ้อมให้เรียบร้อย เพื่อบรรเลงถวายทรงตรวจแก้ในโอกาสต่อไป
ขณะที่กำลังฝึกซ้อมอยู่นั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงคิดแก้ไขทำนองเพลงเขมรลออองค์ ๓ ชั้น ท่อนต้นเปลี่ยนใหม่ประโยคหนึ่งและทรงต่อประโยคที่เปลี่ยนนั้นพระราช –ทานมาใหม่ แต่บรรดาข้าราชการที่บรรเลงอยู่ในวงปี่พาทย์ซึ่งได้รับพระราชทานต่อเพลงนั้น คิดเห็นกันว่าของเดิมที่พระราชนิพนธ์ไว้ในครั้งแรกมีชั้นเชิงดีมาก จะทิ้งก็เสียดาย เพราะฉะนั้นในขณะที่นำวงไปบรรเลงถวายตรวจสอบ จึงได้ใช้ทำนองทั้ง ๒ แบบ บรรเลงทำนองที่ทรงเปลี่ยนใหม่เป็นเที่ยวแรก และบรรเลงทำนองที่ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ก่อนเป็นเที่ยวหลัง และยึดถือเป็นแบบอย่างที่ถูกต้องสืบต่อมาจนปัจจุบัน

บทร้องเพลงเขมรลออองค์ เถา

๓ ชั้น เมื่อนั้น ท้าวพันธุมทรงฟังแล้วนั่งนิ่ง
ไทยคนนี้มีปัญญากล้าจริงจริง จะละทิ้งช้าไว้ไม่เป็นการ
จึงมีพระราชบัญชา แด่พญาเดโชยอดทหาร
ตัวเรานี้มีบุญญาธิการ ไม่มีใครเปรียบปานแต่เดิมมา
๒ ชั้น บัดนี้พระร่วงเมืองละโว้ มีปัญญาอักโขทั้งใจกล้า
ไม่เกรงซึ่งราชอาชญา ทิ้งไว้ช้าจะทำรำคาญใจ
ชั้นเดียว จะตั้งตนขึ้นเป็นผู้วิเศษ ก่อเหตุกำเริบเติบใหญ่
แน่ะพญาเดโชชาญชัย จงรีบไปกุมจับคนสำคัญ

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงแก้ไขจากบทละครรำเรื่องพระร่วง
พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖